De Nederlandse overheid is koploper in het verstrekken van subsidies voor fossiele brandstoffen. Het gaat daarbij niet alleen om directe subsidies, maar ook om belastingvoordelen en prijsondersteuning. Een groot deel gaat naar de luchtvaart, de zware industrie, energiecentrales en de landbouw. Hoe meer energie wordt verbruikt, hoe minder de bedrijven hoeven te betalen. ‘Het is natuurlijk een absurde situatie dat naarmate je meer gas verbruikt en dus meer vervuilt, je minder belasting hoeft te betalen.’ De politiek draalt hier al decennialang, terwijl het in deze tijd echt niet meer valt te verantwoorden. Fossiele subsidies zijn verkeerd en bevorderen de vervuiling.

‘De politiek draalt terwijl het in deze tijd echt niet meer valt te verantwoorden.’

Het begin is er: de vliegbelasting is verhoogd naar een paar tientjes. Dit is vooral bedoeld om korteafstandsvliegen te ontmoedigen. Hoe korter de vlucht hoe zwaarder de belasting drukt op de ticketprijs. Lang heeft de luchtvaartlobby het tegen kunnen houden. Al die tijd heeft de luchtvaartindustrie kunnen profiteren van gratis onbeperkt vervuilen. Met stuntprijzen werd vliegen aangejaagd tot populaire hoogtes. De taks is natuurlijk pas een begin. De vervuiler betaalt nog lang niet alles, want de werkelijke vervuilingskosten van vliegen liggen vele malen hoger. Bovendien werkt deze lage vliegtaks nog veel te weinig als prikkel om minder te vliegen. Te hopen is dat de politiek niet lang aarzelt en de vliegtaks snel verhoogt.

‘Te hopen is dat de politiek niet lang aarzelt en de vliegtaks snel verhoogt.’

Het is zo ver. De vervuiler gaat betalen. Het Europarlement introduceert een heffing op CO2-uitstoot binnen de EU, die ook buiten de Europese Unie geldt. Doordat de CO2-tax ook aan de grens wordt geheven als een importheffing over de vervuiling en uitstoot die elders in de wereld heeft plaatsgevonden, is er geen concurrentie-nadeel meer voor bedrijven binnen de EU. Bovendien geeft het ook landen elders het gereedschap om een prijs op CO2-uitstoot te zetten. Wie naar de EU wil exporteren zal voortaan netjes moeten bijhouden welke productietechnologie wordt gebruikt en hoeveel CO2 daarbij vrijkomt. Zo krijgen alle bedrijven de prikkel om te verduurzamen! Net zoals voorgesteld in De Vergeten Oplossing vindt de vervuilingstax in de eerste 3 jaar alleen op papier plaats. Zo kunnen bedrijven hun verduurzamingsstappen al gaan maken, vóórdat ze de tax echt moeten betalen. Met een duurzamere bedrijfsvoering gaat hun heffing immers omlaag.

‘Dit gaat echt werken.’

De overheid moet de komende jaren meer belastingen heffen om de begroting sluitend te krijgen tijdens energietransitie. Pas als de transitie naar duurzame, goedkopere energie een heel eind is gevorderd, kunnen de lasten weer omlaag, aldus de president van De Nederlandsche Bank (DNB). Hoewel de politiek dit geen prettige boodschap vind, is dit zowel realistisch als noodzakelijk. Een tijdelijk grotere rol voor de overheid is ook logisch gezien de verbouwing die nodig is om te komen tot een duurzame energievoorziening. ‘En dan moet ze ook de instrumenten hebben: als je milieuvervuiling gaat beprijzen, is dat ook lastenverzwaring.’

‘Als je milieuvervuiling gaat beprijzen, is dat ook -tijdelijk weliswaar- lastenverzwaring.’

Energieschaarste, aangejaagd door de oorlog in Oekraïne, heeft de energieprijzen flink omhoog gejaagd. Mooi dat de overheid burgers en bedrijven tegemoet komt met compensatieregelingen. Dat verzacht het financiële leed. Het neemt echter ook de prikkel weg om zuiniger met energie om te gaan. En nog erger: om te verduurzamen en ons verbruik van fossiele energie terug te dringen. Beter is het om het isoleren van woningen of de aanschaf van zonnepanelen en warmtepompen financieel te ondersteunen. Zo dringen we ons verbruik van fossiele brandstoffen blijvend terug. En voorkomen we dat we de volgende winter weer overheidssteun nodig hebben als de olie- en gasprijzen gaan pieken.

‘Laat de hoge energierekening vooral de prikkel zijn om te verduurzamen en definitief afscheid te nemen van het fossiele tijdperk.’

Het is de wereld op zijn kop. Terwijl de wereld wordt opgezadeld met steeds ernstigere gevolgen van klimaatverandering, blijft de olie- en gasindustrie vrolijk doorgaan met zoeken naar nieuwe fossiele brandstoffen en weigert ze serieus te investeren in duurzame energie. Een Shell-CEO die veel beter zou moeten weten, roept dat ze om financiële redenen toch blijven doorgaan met fossiele brandstoffen, ‘want aan duurzame energie valt nog te weinig te verdienen.’ Terwijl de klimaatschade waarmee toekomstige generaties worden opgezadeld vele malen groter is dan de korte termijn winsten voor de oliesector. Hoe is dit mogelijk? Waarom laten we dit nog steeds gebeuren? Waarom draait de oliesector nog steeds niet op voor de enorme schade die ze achter laat?

‘Waarom draait de oliesector nog steeds niet op voor de enorme schade die ze achter laat voor toekomstige generaties?’

Vlees produceren kost meer voedsel dan het oplevert. Er zijn vele kilo’s graan nodig om één kilo vlees te produceren. Ook importeren we in Nederland miljarden kilo’s mais, soja en tarwe om onze kippen, varkens en koeien te voeren. Bovendien draagt de vleesproductie sterk bij aan de uitstoot van broeikasgassen en stikstof die onze natuur en het klimaat aantasten. De kosten hiervan worden nu niet betaald. Als we nu in plaats van vlees zelf dat graan, mais, soja en tarwe gaan eten, is er niet alleen voldoende voedsel om de hele wereld te voeden, maar brengen we tegelijk onze druk op het milieu flink terug. De echte prijs van vlees ligt een stuk hoger dan we nu betalen. Waarom nog langer dralen? Maak vlees toch gewoon een heel stuk duurder, dan passen we ons gedrag snel genoeg aan.

‘Geef vlees een eerlijke prijs: maak het gewoon een heel stuk duurder.’

In 2014 verscheen De Vergeten Oplossing. Sindsdien zijn er nog veel te weinig stappen gezet. Het is echter onvermijdelijk dat de vervuiler moet gaan betalen. Anders zal een duurzame economie niet tot stand komen. Vervuilers die een deel van hun kosten niet betalen kunnen immers goedkoper opereren en daarmee hun duurzame concurrenten weg beconcurreren. Het besluit van het Europees Parlement dat er vanaf 2027 een CO2-grensbelasting worden betaald bij de import van producten is dan ook essentieel. Deze importheffing, die gelijk is aan de CO2-prijs die producenten binnen de EU betalen, zorgt voor een gelijk speelveld tussen bedrijven die wereldwijd met elkaar concurreren.

‘Zonder dat de vervuiler betaalt, zal een duurzame economie niet van de grond komen.’

We moeten zuiniger gaan doen met water. In Limburg is het al code geel vanwege droogte en watertekort. Er valt grote winst te behalen door bedrijven die veel water gebruiken zwaarder te belasten zodat verduurzaming van het waterverbruik lonend wordt. Door te goedkoop water is technologische innovatie nu niet rendabel. Er moet een flinke belasting op water komen. De techniek om te verduurzamen is aanwezig, maar water is simpelweg té goedkoop. Als water 30% duurder was, hadden veel bedrijven wél een businesscase om projecten rond duurzaam waterverbruik op te starten. Dan kan er eindelijk op grote schaal water worden bespaard en hergebruikt.

‘Anno 2022 is het eigenlijk ongelooflijk dat deze grootverbruikers geen enkele prikkel krijgen om te verduurzamen.’

In de winkel wordt gemiddeld 80 cent voor een pak melk betaald. Een deel van de kosten is dan echter niet betaald. Neem het effect op klimaatverandering (25 cent), omdat de veeteeltindustrie zorgt voor veel methaan- en CO2-uitstoot. Maar vergeet ook de kosten van geproduceerde fijnstof en drinkwatervervuiling niet (14 cent), als ook de schade van stikstof (10 cent) en het verlies aan diversiteit van natuur (11 cent). Zo kom je tot de echte prijs, de ecoprijs, van circa  140 cent. Het verschil van 60 cent wordt nu niet betaald maar afgewenteld op de samenleving en op de toekomstige generaties. De rekening van opgebouwde milieuschade wordt zo steeds hoger en de problemen steeds groter. Hoe ver willen we die rekening laten oplopen?

‘Hoe ver willen we die rekening van opgebouwde milieuschade laten oplopen?’