Voor de energietransitie zijn veel materialen nodig. Denk aan grondstoffen voor windturbinemagneten, accu’s of zonnepanelen. Veel van deze grondstoffen moeten we elders vandaan halen. Er is een belangrijk verschil tussen grondstoffen voor zonnepanelen en windturbines en fossiele brandstoffen zoals olie of gas. Een lading olie of gas moet je verbranden om energie te krijgen, waarna je onmiddellijk weer een nieuwe lading moet importeren. Daarentegen blijven windturbines en zonnepanelen decennialang in gebruik. Als we de materialen hiervoor slim inzetten kunnen we ze daarna steeds weer hergebruiken. Dit kunnen we stimuleren door een slimme beprijzing van de vervuiling en verkwisting van eenmalige grondstoffen.

‘De toekomst is het slim inzetten van grondstoffen zodat we ze steeds weer kunnen hergebruiken.’

Al in 2000 richtte Paul Dickinson het Carbon Disclosure Project (CDP) op, bedoeld om bedrijven te laten rapporteren over hun uitstoot. In het begin waren bedrijven terughoudend met het geven van cijfers. Dickinson: “Dat bedrijven ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid hadden en daar financieel op afgerekend konden worden, kwam niet snel bij ze op.” Inmiddels is de tijdgeest veranderd en ontvangt CDP data van 23.000 bedrijven. Wat je niet meet, kan je niet veranderen. Dickinson is ervan overtuigd dat zodra de CO2-uitstoot eenmaal beprijsd wordt bedrijven gaan veranderen en hun uitstoot gaan terugdringen.

‘Zodra de CO2-uitstoot eenmaal beprijsd wordt gaan bedrijven veranderen en hun uitstoot terugdringen.’

Mensen denken dat pessimisme anderen wakker schudt zodat ze actief worden, de straat op gaan om te demonstreren en op de juiste partij gaan stemmen. Maar dat is niet zo volgens Boudry van de Universiteit van Gent. Want hoe harder je als doemdenker predikt, hoe meer je mensen het idee geeft dat alle kansen verkeken zijn en we het net zo goed op kunnen geven. Juist daarom moeten we niet over het hoofd zien wat wél goed gaat. En met optimisme naar de mogelijkheden kijken. Zo blijkt uit onderzoek dat mensen zich, als ze eenmaal geconfronteerd worden met praktische oplossingen, juist méér zorgen te gaan maken over de opwarming van de planeet en ze stimuleert om wel aan de slag te gaan en aan oplossingen te gaan werken.

‘Juist optimisme over de kansen en de mogelijkheden leidt tot actie.’

De Nederlandse Bank vraagt de regering om niet langer te wachten met hogere klimaat- en milieuheffingen. In het Financieel Dagblad wordt geadviseerd om flinke heffingen te zetten op nieuw plastic. Waarom? Omdat veel ingezameld en gerecycled plastic nu niet wordt gebruikt. Dat komt omdat nieuw plastic, dat veel milieuvervuilender is, nog altijd goedkoper is dan gerecycled plastic. Door nieuw plastic een veel hogere, eerlijke, prijs te geven, zullen bedrijven hun gedrag wel aanpassen en massaal overschakelen op hergebruikt plastic voor hun productie. Zo wordt voorkomen dat hergebruikt plastic moeilijk kan concurreren met te goedkoop nieuw plastic en hoeven recyclebedrijven niet meer failliet te gaan. En verzuipt Nederland niet langer in het ingezamelde plastic.

‘Door nieuw plastic een veel hogere, eerlijke, prijs te geven zullen bedrijven massaal overschakelen op hergebruikt plastic.’

Dat fast fashion slecht is voor mens en milieu is geen nieuws. Mensen gooien kleding steeds sneller weg. Wereldwijd wordt elke seconde een vuilniswagen vol kleding vernietigd. De Chinese fashiongigant Shein is daar een grote aanjager in. Zolang ze zelf niet hoeven op te draaien voor de kosten van hun vervuiling, vieren dergelijke vervuilende bedrijven nog altijd hoogtij. Vanaf dit jaar moeten grote bedrijven in Europa volgens de CSRD-richtlijn hun voetafdruk rapporteren en publiek maken. De volgende stap is dat hier een prijskaartje aan wordt gehangen. Dan zal blijken dat winstgevende bedrijven feitelijk verliesgevend zijn en waarde vernietigen in plaats van waarde toevoegen.

‘Het zal blijken dat winstgevende bedrijven feitelijk waarde vernietigen in plaats van waarde toevoegen.’

Californië kondigde een rechtszaak aan tegen vijf grote oliemaatschappijen. De staat eist  een groot bedrag van Big Oil als vergoeding voor de klimaatschade die zij hebben veroorzaakt. De oliebedrijven wisten al decennia lang dat fossiele brandstoffen het klimaat opwarmden en logen daarover volgens de Amerikaanse staat. Klimaatverandering leidt tot extreem weer, bosbranden, overstromingen en mislukte oogsten. Het aantal rechtszaken over klimaatverandering groeit sterk, zoals was voorspeld in het boek De Vergeten Oplossing.

‘Dit was al aangekondigd in het boek De Vergeten Oplossing.’

Nederlandse beursgenoteerde bedrijven kosten door hun negatieve voetafdruk de maatschappij geld: €15,20 op elke €100 omzet. Als je die kosten die ze maken, de kosten van hun vervuiling, van hun winst af zou trekken, komen de bedrijven sterk in de verliezen. Het zijn kosten die het bedrijfsleven nu op de maatschappij afwentelt. Stel dat burgers zich gaan roeren vanwege die externe effecten of dat die op een gegeven moment wel beprijsd worden, zoals voor CO₂ inmiddels het geval is door het Europese emissiehandelssysteem, dan komen de winsten van bedrijven in het geding. Als je alle externe effecten zou doorrekenen vallen volgens Schroders de winsten zover terug, dat ook het gemiddelde Nederlandse beursfonds rode cijfers zou schrijven.

‘Het zijn kosten die het bedrijfsleven nu op de maatschappij afwentelt.’

Ondanks strengere milieuregels en verplichtingen om te recyclen of te hergebruiken, hebben recyclebedrijven het moeilijk. In de EU steeg het percentage gerecycled materiaal tussen 2015 en 2021 met een schamele 0,4%. Gerecyclede materialen zijn te duur ten opzichte van nieuwe grondstoffen. Volgens het CBS kwam 13% van de grondstoffen in 2020 uit hergebruikte materialen. Dit percentage is al jaren hetzelfde. Het gevolg is dat het niet opschiet met de transitie naar een circulaire economie. De vraag naar gerecyclede materialen stokt omdat ze de concurrentie met de veel goedkopere primaire grondstoffen niet aan kunnen. Producten maken uit olie of gas is bv. een stuk goedkoper. Er zijn te weinig financiële prikkels om afvalmaterialen vaker te hergebruiken. Primaire grondstoffen zijn te goedkoop omdat de milieukosten niet in de prijs worden meegenomen. Zolang dat niet gebeurt zien bedrijven geen noodzaak gerecyclede materialen te kiezen boven nieuwe materialen.

Toename recycling stokt omdat de financiële prikkel ontbreekt. Hoog tijd dus voor ecoprijzen.

Bijna één op de 5 jongvolwassenen mijdt retailers die niet milieubewust zijn, zo blijkt uit onderzoek van Manhattan. Toch blijkt dat, ondanks de toegenomen aandacht voor duurzaamheid, voor de meesten een lagere prijs belangrijker is dan duurzaamheid. Consumenten zeggen vaak wel dat duurzaamheid belangrijk is, maar de praktijk is anders. Een ruime meerderheid van de consumenten is niet bereid een duurzaam alternatief te kopen als die duurder is. Pas met de invoering van ecoprijzen, waarmee vervuilende producten duurder worden dan duurzame producten, valt de echte omslag te verwachten.

‘Pas met de invoering van de ecoprijs, valt de echte omslag te verwachten.’

Nederland verstrekt véél meer belastingvoordelen aan bedrijven voor het gebruik van olie, gas en kolen dan gedacht. Het gaat om een jaarlijks bedrag tussen de 39,7 tot 46,4 miljard euro. Terwijl we alle zeilen moeten bijzetten om klimaatverandering af te remmen jaagt de Nederlandse overheid met subsidies juist klimaatverandering aan. Met ook dit jaar honderdduizenden doden door noodweer, droogte en overstromingen. Niks de vervuiler betaalt. De vervuiler wordt beloond. Wanneer komen we tot zinnen? Het is niet ingewikkeld. Het is een kwestie van doen.

‘Niks de vervuiler betaalt. De vervuiler wordt doodleuk beloond.’