Als gevolg van klimaatverandering krijgt Nederland te maken met temperatuurstijgingen en toename van het aantal intensieve buien. Tegenover de toenemende vraag naar schoon water staat steeds vaker voorkomende waterschaarste. Een uitdaging waarmee het eilandstaatje Singapore al veel langer kampt. Een complex netwerk dat het zoetwaterreservoir vormt, zorgt ervoor dat het regenwater op twee derde van het Singaporese landoppervlak opgevangen wordt. Dankzij een enorme ondergrondse bunker blijven grote hoeveelheden regenwater behouden in plaats van het snel afvoeren naar zee. Dit regenwater zorgt, samen met het recyclen van afvalwater, voor voldoende schoon (drink)water. Dit is ook onze toekomst.

‘Het sluiten van de waterkringloop is ook onze toekomst’

Meer dan de helft van de bedrijven is afhankelijk van de natuur. Wanneer de natuur bloeit, floreren bedrijven. Maar wanneer de natuur het zwaar heeft, wordt dat ook bij bedrijven gevoeld. Het is tijd dat we de waarde van de natuur kwantificeren en om in de natuur te investeren zoals in elke andere belegging – één die dividend oplevert, vandaag en morgen. Stel dat je als bedrijf kunt investeren in het behouden van een natuurgebied en dat dit geld oplevert? De Europese Commissie presenteert het plan voor natuurcredits. Het bedrijf dat in de natuur investeert ontvangt deze natuurcredits en de vervuilende bedrijven betalen voor hun vervuiling en natuurvernietiging. Dit is goed voor de natuur, goed voor bedrijven én goed voor de mens.

‘De vervuiler betaalt. Dit maakt investeren in de natuur lonend.’

Het kabinet wil fabrikanten verantwoordelijk maken voor de inzameling en recycling van luiers en incontinentiemateriaal. Deze zijn na gft, plastic, papier en glas de grootste restafvalstroom en vormen meer dan 8% van het huishoudelijk afval. Fabrikanten stribbelen tegen, zij vinden dat luiers dan onnodig in prijs stijgen. Inzameling en recycling zou een luier, die nu 12 tot 35 cent kost, 2 tot 3 cent duurder maken. De overheid maakt fabrikanten steeds vaker verantwoordelijk voor de afvalfase van hun producten, ook nadat een consument het heeft gebruikt. Zo werden Coca-Cola en Albert Heijn verantwoordelijk voor de inzameling van drankverpakkingen met statiegeld.

‘Het streven past binnen een grotere trend: de vervuiler betaalt’ 

Onze leefwijze zorgt voor steeds meer biodiversiteitsverlies. Door het uitsterven van planten- en diersoorten overschrijden we de planetaire grens nog meer dan bij het klimaat. Vervuiling, verlies aan natuurgebieden en overbevissing zetten onze toekomstige voedselvoorziening steeds verder onder druk. Het beschermen van de natuur en behoud van soortenrijkdom kan heel effectief door het een prijs te geven. Daardoor zullen we minder schadelijk produceren en anders gaan consumeren, zoals minder vlees en meer plantaardig. Door de natuur en de diensten van de natuur te beprijzen zullen we minder schadelijke en duurzamere keuzes maken.

‘Door de natuur te beprijzen zullen we vanzelf duurzamere keuzes maken.’

Elk jaar verbruiken we meer fossiele brandstoffen en werken we onszelf in nog hoger tempo in de nesten, waarschuwt wetenschapper Mike Berners-Lee. De technologie voor het oplossen van het klimaatprobleem is er. Waarom doen we het dan niet? ‘Gevestigde belangen van partijen die nog altijd grote winsten behalen staan het oplossen van klimaatprobleem in de weg.’ Het enige wat hiertegen werkt is een hoge CO₂-prijs, veel hoger dan we nu in Europa hebben. ‘We kunnen niet zonder. De reden dat die er nog niet is? Omdat het zal werken!’

‘De reden dat die hoge CO2-taks er nog niet is, is dat het zal werken.’

Volgens een studie van onderzoeksbureau Motivaction is er een groeiend draagvlak voor transities in de richting van een duurzame economie. Terwijl consumenten geleidelijk naar een nieuwe norm bewegen, tonen bedrijver juist weer vaker verzet. ‘Een transitie is nooit een rechtlijnig proces,’ zegt econoom Stegeman. ‘Bedrijven die veel geld verdienen met het huidige systeem van onduurzame productie, zullen veranderingen zo lang mogelijk proberen tegen te houden.’ Wat vooral helpt om gedrag te doen veranderen, is geld. Een financiële prikkel blijkt een cruciale drijfveer voor gedragsverandering in vrijwel alle transities, aldus de studie. ‘Relatief veel Nederlanders geven aan dat zij eerder geneigd zijn om duurzame keuzes te maken als dit de goedkoopste optie is.’

‘Een financiële prikkel blijkt een cruciale drijfveer voor gedragsverandering in transities’

Uit recent onderzoek van onder meer Nyenrode en Erasmus Universiteit blijkt dat het saldo van de maatschappelijke kosten en baten van de grote AEX-bedrijven gemiddeld negatief uit valt. Volgens de huidige kapitalistische maatstaven maken ze weliswaar winst, hetgeen een teken is van waardecreatie: blijkbaar kunnen ze met hun verkopen van producten en diensten meer dan hun kosten dekken en zo winst laten zien. Maar in de kosten worden nu niet hun vervuilingskosten meegenomen. Deze kosten worden nu op de samenleving afgewenteld. Zouden deze bedrijven ze wel zelf moeten betalen, dan blijken ze geen waarde meer te creëren maar waarde te vernietigen.

‘Veel bedrijven blijken waarde te vernietigen als ze zelf zouden moeten opdraaien voor hun vervuilingskosten.’

Voor veel mensen zijn kolen, olie en gas de ‘normale’ energie. We zijn er mee opgegroeid. Maar het raakt op en is vervuilend voor de planeet. Terwijl we helemaal geen brandstoffen nodig hebben, want er is genoeg energie. Ga maar na: boven ons de zon en een atmosfeer met luchtdrukverschillen, waardoor er volop wind is, en om ons heen golven en rivieren die waterkracht bieden. Ze bieden ons alle (schone) energie die we ooit nodig zullen hebben. Vooral zonne-energie groeit sneller dan verwacht en is bovendien goedkoper op te wekken dan fossiele alternatieven. En het wordt steeds goedkoper: zonne-energie is een technologie die zich blijft ontwikkelen en steeds efficiënter wordt.

‘De reden dat zonnestroom de wereld verovert? Het is spotgoedkoop. Politici wordt wakker, de zon schijnt !’

In het onlangs verschenen boek van een van de invloedrijkste Amerikaanse economen en Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz windt hij er geen doekjes om: het neoliberalisme moet beteugeld worden door een prijs te zetten op milieuschade. Stiglitz: ‘De vrije markt kan niet alle problemen oplossen, zoveel is wel duidelijk geworden. Milieuvervuiling en grondstoffen verspilling en vernietiging als belangrijkste uitwassen van de kapitalistische economie vereisen overheidsingrijpen. De invoering van de ecoprijs is hiervoor een doeltreffend en noodzakelijk instrument.’

‘De vrije markt kan niet alle problemen oplossen, zoveel is wel duidelijk.’

De industrie is verantwoordelijk voor bijna een derde van de CO2-uitstoot. Waar veel bedrijven een aantal jaar geleden nog aarzelden over verduurzaming, zijn de meeste zijn nu overtuigd van de noodzaak. Een flink aantal bedrijven heeft inmiddels ook flinke stappen vooruit gezet. Dankzij duurzame innovaties verstevigen ze hun positie op de markt. Tegelijk blijven juist veel grote bedrijven achter. Niet alleen mist Nederland hierdoor het klimaatdoel van 2/3 reductie in 2030. Ook gaat dit ten koste van de concurrentiepositie van onze industrie. Bedrijven als Tata Steel en Shell dreigen hierdoor steeds verder achterop te raken. Als ze niet snel bijschakelen rest hen weinig anders dan net als de dinosaurussen uit te sterven.

‘Bedrijven die niet verduurzamen maar vasthouden aan het oude, dreigen net als de dinosaurussen uit te sterven.’